Każdy ze środków ochrony roślin zawiera jedną lub więcej substancji czynnych, które są związkami chemicznymi odpowiedzialnymi za skuteczność jego działania. Każda z nich ma określony mechanizm działania, w przypadku herbicydów mowa jest o wpływie na procesy biochemiczne i fizjologiczne zachodzące w chwastach będące niezbędne do ich wzrostu i rozwoju. Substancje czynne zakłócają te procesy, co w konsekwencji powoduje zamieranie chwastów.
Czym objawia się odporność chwastów?
Informację o tym, czy na polu są odporne gatunki chwastów na działanie herbicydów, można ocenić po zabiegu środkiem chwastobójczym. W przypadku, gdy na polu widoczne są chwasty, które intensywnie rosną, a jednocześnie można zaobserwować chwasty tego samego gatunku zniszczone zabiegiem, to należy przeprowadzić bardziej szczegółową lustrację pole. Opisane zjawisko jest pierwszym sygnałem, że na plantacji mogą pojawiać się chwasty odporne na działanie zastosowanego herbicydu.
Dlaczego chwasty są odporne?
Odporność chwastów na działanie substancji czynnej ma podłoże genetycznie i jest przekazywana kolejnym pokoleniom, dlatego też z roku na rok, liczba roślin odpornych po niewłaściwie wykonanym zabiegu herbicydowym będzie rosła. Jej powstawanie związane jest z różnorodnością genetyczną i powstaje najczęściej u chwastów o bardzo dużym współczynniki rozmnożenia np. miotle zbożowej.
Na drodze zmienności genetycznej chwasty mogą wytworzyć:
- odporność metaboliczna — rośliny wykształcają zdolność rozkładu substancji czynnej, w efekcie czego nie zostaje ona włączona w szlak biochemiczny i nie ma biologicznej skuteczności
- odporność w miejscu działania — modyfikowana jest budowa struktur odpowiedzialnych za włączanie związku biologicznie czynnego w proces biochemiczny, w wyniku czego "nie pasuje" ona do szlaku metabolicznego i powoduje jego zakłócenie.
Wiele poziomów odporności
Badanie odporności chwastów to ważny element nauki zwanej herbologią, ponieważ pozwala on stwierdzić i wskazać jak duże jest zagrożenie wynikające z tego zjawiska. W przypadku biotypów odpornych można zauważyć różną wrażliwość na pojedyncze substancje czynne, a nawet całe grupy chemiczne:
- odporność prosta- dotyczy tylko jednej substancji czynnej o określonym mechanizmie działania według HRAC; wymaga konieczności zmiany stosowanych substancji czynnych, ale na ogół nie jest dużym problemem
- odporność krzyżowa- jest już bardziej zaawansowana, ponieważ dotyczy już więcej niż jednej substancji czynnej z danej grupy HRAC; z reguły wymaga już bardziej świadomego wyboru środków chwastobójczych
- odporność wielokrotna- zakłada brak skuteczności działania substancji czynnych o różnych mechanizmach działania; jest bardzo duży problem, znacznie ograniczający możliwość zwalczania konkretnego gatunku chwastu
Odporna miotła zbożowa
Miotła zbożowa występuje powszechnie w uprawie pszenicy ozimej i na wielu plantacjach jest jedynym gatunkiem jednoliściennych, który trzeba zwalczyć. Do jej eliminacji często wykorzystywana była corocznie jedna substancja czynna (herbicyd) - "po co zmieniać, jeżeli jest skuteczny". Jednak z czasem jego jakość działania sukcesywnie spadała — "przepuszczał" miotłę. Jest to jasny sygnał, że na polu pojawiły się biotypy odporne na działanie substancji czynnej dedykowanej do jej zwalczania.
Rotacja mechanizmami działania
W przypadku pszenicy ozimej zwalczanie miotły zbożowej można przeprowadzić w dwóch terminach wiosną i jesienią, zdecydowanie najlepszym jest ten drugi. W jej trakcie można wykorzystać herbicydy zawierające substancje czynne z różnych grup chemicznych np. chlorotoluron, flufenacet, prosuflokarb. Wiosną można skorzystać jedynie z tej pierwszej substancji czynnej, pod warunkiem że nie była aplikowana na tym samy polu w okresie jesiennym.
Do wiosennego zwalczania miotły zbożowej wykorzystywane są najczęściej z grupy 2 wg HRAC (mechanizm działania ALS) oraz grupy 1 (inhibitory ACC-azy). Liczne informacje zebrane z pól wskazują, że najwięcej biotypów odpornych miotły zbożowej stwierdzono właśnie na grupę 2- tzw. sulfonylomoczniki.
W związku z tym, do wiosennej eliminacji miotły zbożowej warto sięgnąć po herbicyd Puma Uniwersal 69 EW, który zawiera substancję czynną fenoksaprop-P etylu (grupa 2 wg HRAC).
